Hello, dzień dobry
Tak jak pisałam wcześniej chciałabym żeby lekcje w podcaście/blogu były nieoczywiste- na tematy, które pojawiają się rzadziej w tematach podręcznikowych, a na lekcjach są wspominane „przy okazji” (jeśli w ogóle). Myślę że to dobra okazja by wiele aspektów języka zrozumieć; aspektów które nie są uczone na przeciętnym kursie a które wyjaśniają mechanizmy i ułatwiają swobodne posługiwanie się językiem. Pojawią się też bardziej standardowe lekcje dot popularnych konstrukcji gramatycznych i jeśli macie jakieś życzenia to piszcie do mnie śmiało.
Dzisiaj na tapet weźmiemy zaimek „they” jako formę liczby pojedynczej.
W lingwistyce spotkamy się z opinią/wnioskiem, że zaimki to zamknięta grupa: języki zazwyczaj nie dodają nowych zaimków, w przeciwieństwie do otwartych kategorii, takich jak przymiotniki, rzeczowniki i czasowniki, które często ewoluują czy powstają nowe, często zapożyczenia z innych języków (takie normalne już słówka w polskim jak „sory” czy nowsze randomowo, kartofel, lufcik, bistro – zapożyczenia nowe czy bardzo stare, jeszcze z czasów zaborów). Niemniej jednak zaimki też mogą się zmieniać i wciąż się zmieniają. Na przykład w języku angielskim kiedyś istniał zaimek drugiej osoby liczby pojedynczej, 'thou’, dzisiaj spotykany tylko w starych książkach np. U Szekspira, „thou” kontrastował z zaimkiem liczby mnogiej 'you’, podobnie jak 'tu/vous’ we francuskim, 'tu/usted’ w hiszpańskim i 'du/Sie’ w niemieckim itd., od którego to zaimka historycznie wywodził się 'thou’. 'Thou’ niosło ze sobą znaczenie bliskości, czyli był dużo mniej formalny: w Hamlecie Gertruda witając swojego syna po uroczystościach ślubnych mówi: 'thou hast thy father much offended’, na co Hamlet odpowiada ozięble: 'No, madam, you have my father much offended’, czyli używa zaimka „you” który wtedy był bardziej formalny, dystansujący się. W nowoczesnym standardowym angielskim, oczywiście, dawny zaimek liczby mnogiej 'you’ obejmuje zarówno liczbę pojedynczą, jak i mnogą, tą bliską i tę grzecznościową.
’They’ jako zaimek liczby pojedynczej
Coś porównywalnego dzieje się dzisiaj z zaimkiem 'they’ w liczbie pojedynczej trzeciej osoby. Podobnie jak 'you’, ale z innych powodów, 'they’ stało się zaimkiem liczby pojedynczej o dwóch różnych zastosowaniach, które wypełniają dwie luki w języku angielskim. Jedna luka jest stricte językowa i o niej powiem najpierw, a o drugiej kulturowej i dużo nowszej, wspomnę na końcu.
„They” to trzecia osoba liczby mnogiej, czyli „oni”, „one”. W liczbie pojedynczej są to „he” (on) oraz „she” (ona), a dla rodzaju niejakiego, czy w angielskim może bardziej dla rzeczy i zwierząt, jest to „it” (ono). Czemu zatem będziemy dziś mówić o „they” jako liczbie pojedynczej? Nie mamy w angielskim zaimka, który odpowiadałby osobie hipotetycznej. Podam przykład.
„Umówiłem się do lekarza aby przepisał mi antybiotyk” – używam rodzaju męskiego (przepisał), ponieważ słowo „lekarz” jest w rodzaju męskim.
Ale
„Osoba, która umówiła się na 15 niech zgłosi się do recepcji. Powinna mieć przy sobie dowód osobisty” – używam rodzaju żeńskiego (umówiła, powinna)), ponieważ słowo „osoba” jest w rodzaju żeńskim.
W języku polskim zasadą będzie więc używanie rodzaju danego rzeczownika, bez względu na rodzaj czy płeć osoby, o której mówimy, często nawet bez wiedzy o płci tej osoby (szczególnie widać to w tym drugim przykładzie).
Po angielsku, jak pewnie część z Was się orientuje, mówiąc w dużym uproszczeniu, nie odmieniamy słów przez rodzaje. Ponadto, zazwyczaj, mówiąc o podmiocie po raz kolejny, musimy powtórzyć go w zdaniu – co również wiążę się z brakiem odmiany i brakiem podmiotu domyślnego. Zatem, by opowiedzieć o osobie, której np. płci nie znamy, lub jest ona nieistotna musielibyśmy powtarzać „he or she” za każdym razem. Tworzy to dosyć niezgrabne zdania, szczególnie gdy pojawia się wielokrotnie w jednej wypowiedzi. Rozwiązanie tego problemu przyszło wraz ze współczesną ewolucją języka, która zaakceptowała użycie formy liczby mnogiej ‘they’ jako formy liczby pojedynczej, która będzie bardziej uniwersalna.
Choć puryści gramatyczni mogą sprzeciwiać się używaniu zaimka liczby mnogiej ze znaczeniem liczby pojedynczej, to jest powszechnie akceptowane użycie i w końcu zostało uznane przez większość poradników stylistycznych. 'They’ w liczbie pojedynczej jest kolokwialne, wygodne i zwięzłe, i jest opcją, którą można i powinno się nauczać uczących się angielskiego.
Drugie zastosowanie zaimka liczby pojedynczej 'they’
Drugie zastosowanie zaimka 'they’ jest bardziej współczesne i dotyczy warstwy kulturowej. Nie jest to miejsce na wchodzenie w ten temat, ale uważam że trzeba go poruszyć, jest to w końcu element języka. Chodzi o użycie zaimków 'they/them/their’ przez osoby, które nie identyfikują się ani z mężczyzną ani z kobietą i wolą aby zwracać się do nich w ten sposób.
Nie należy jednak identyfikować tego zaimka wyłącznie z takim kulturowo-społecznym użyciem, ponieważ gramatycznie „they” jest już obecnie powszechnie używane w takich kontekstach o jakich powiedziałam wcześniej – gdy płci danej osoby nie znamy lub gdy mówimy nie o konkretnej ale jakiejś hipotetycznej osobie.
W obu przypadkach ważne jest, aby materiały dydaktyczne nie zakładały, że istnieją tylko dwa możliwe zaimki liczby pojedynczej dla ludzi, 'he’ lub 'she’.” Póki co nadal tak się dzieje, dlatego napisałam ten materiał. Jest to częsta kwestia, która pojawia się na zajęciach, często uczniowie zacinają się w momencie, w którym opowiadają o kimś i muszą użyć „he or she”; spotykam się z tym także w tekstach pisanych. Nie wiem jak Wy ale mnie bardzo przeszkadza, gdy ktoś ciągle używa „ he or she” . Jeśli jeszcze nie używaliście „they” w kontekście liczby pojedynczej to zachęcam by pochylić się nad tym tematem, bo ułatwia to sprawę a nasza wypowiedź wydaje się gładsza i bardziej biegła, profesjonalna.
Dziękuję za przeczytanie dzisiejszej lekcji. Będzie mi bardzo miło jeśli zasubskrybujecie mój podcast, czyli wersję audio tych wpisów: Lingwistka na Spotify i zostawicie pozytywną ocenę. Jeśli macie sugestie dot kolejnych lekcji zostawcie je proszę przy odcinku – jest tam specjalne miejsce na odpowiedź. Możecie też pisać do mnie na instagramie @awesomeenglishpl
do usłyszenia
Stay awesome
Justyna